Badania osób kierujących pojazdami – dokumentacja i orzeczenia
Badania wykonywane przez lekarzy medycyny pracy bardzo często dotyczą osób, których jednym z zadań na stanowisku pracy jest kierowanie pojazdem silnikowym. W zależności od kontekstu badania lekarskiego (wynikającego z odpowiednich aktów prawnych) – lekarz będzie musiał użyć różnych kart badań oraz wzorów orzeczeń. Z napływających do mnie pytań wynika, że lekarze orzecznicy często mają problem z wyborem właściwej dokumentacji, jak i orzeczenia lekarskiego oraz jego prawidłowego oznaczenia.
W niniejszym wpisie przedstawię sposób postępowania w wybranych i najczęściej spotykanych w orzecznictwie sytuacjach. Będą więc to badania następujących osób:
– kierowców podlegających ustawie z dnia 6 września 2001r. o transporcie drogowym,
– pracowników zatrudnionych na różnych stanowiskach, kierujących w ramach obowiązków zawodowych pojazdami służbowymi (o masie do 3,5 tony – np. przedstawiciele handlowi),
– kierowców pojazdów uprzywilejowanych i przewożących wartości pieniężne,
– kandydatów do szkoły ponadpodstawowej lub uczniów szkoły ponadpodstawowej, prowadzącej kształcenie w zawodzie, dla którego podstawa programowa kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, przewiduje przygotowanie do uzyskania umiejętności kierowania pojazdem silnikowym lub do uzyskania kwalifikacji do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy i umiejętności kierowania pojazdem silnikowym,
– instruktorów nauki jazdy, egzaminatorów, instruktorów techniki jazdy.
Kierowcy podlegający ustawie o transporcie drogowym
W myśl artykułu 39j ustawy o transporcie drogowym badania lekarskie są wykonywane, z zastrzeżeniem dotyczącym ich częstotliwości, na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. — Kodeks pracy. W związku z powyższym lekarz powinien używać dokumentacji stosowanej podczas badań profilaktycznych pracowników. Wypełniane przez pacjenta „Oświadczenie dotyczące stanu zdrowia”, będące nieodłączną częścią badania osób ubiegających się lub przedłużających prawo jazdy nie jest wymagane, niemniej jednak użycie tego formularza nie jest błędem.
Ustawa o transporcie drogowym nie określa wzoru orzeczeń lekarskich, do których przechowywania zobowiązany jest przewoźnik drogowy. Dlatego też należy uznać, iż omawiane orzeczenie powinno być wydawane w formie orzeczeń, których wzory określają załączniki nr 2 i 3 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie Pracy.
Ze względu na fakt, że badania lekarskie omawianej grupy mogą wykonywać lekarze uprawnieni do wykonywania badań profilaktycznych, o których mowa w przepisach Kodeksu pracy, posiadający dodatkowo uprawnienia do przeprowadzania badań lekarskich kandydatów na kierowców i kierowców określone w ustawie o kierujących pojazdami i rozporządzeniu dotyczącym badań kierowców ogólnie przyjętą zasadą jest, że orzeczenie lekarskie wydane dla celów określonych w ustawie o transporcie drogowym oznacza się dwiema pieczęciami (tego samego lekarza), potwierdzającymi posiadanie przez niego obu rodzajów uprawnień.
Niewłaściwym postępowaniem jest dopisywanie na orzeczeniu dodatkowych podstaw prawnych badania, takich jak np. art. 39j ustawy o transporcie drogowym.
Więcej o badaniach lekarskich tej grupy zawodowej możecie przeczytać tutaj.
Pracownicy zatrudnieni na różnych stanowiskach, kierujący w ramach obowiązków zawodowych pojazdami służbowymi (o masie do 3,5 tony – np. przedstawiciele handlowi)
W tym przypadku badanie lekarskie opiera się wyłącznie na przepisach Kodeksu pracy, a więc użyta będzie standardowa dokumentacja badania profilaktycznego.
Orzeczenie będzie natomiast wydawane zgodnie ze wzorem przedstawionym w załącznikach nr 2 i 3 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie Pracy.
W omawianej sytuacji lekarz nie musi posiadać dodatkowo uprawnień do przeprowadzania badań lekarskich kandydatów na kierowców i kierowców określonych w ustawie o kierujących pojazdami, więc nie należy w orzeczeniu używać dwóch pieczęci potwierdzających posiadanie przez niego obu rodzajów uprawnień.
Kierowcy pojazdów uprzywilejowanych i przewożących wartości pieniężne
W tej grupie osób badanie opiera się wyłącznie na przepisach ustawy o kierujących pojazdami. Wobec powyższego użyta będzie karta, stanowiąca załącznik nr 11 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców, do której dołącza się oświadczenie dotyczące stanu zdrowia wypełniane przez pacjenta. Orzeczenie natomiast ma ściśle określony wzór – jest nim załącznik nr 10 do ww. aktu prawnego.
W omawianej sytuacji lekarz musi posiadać jedynie uprawnienia do przeprowadzania badań lekarskich kandydatów na kierowców i kierowców określonych w ustawie o kierujących pojazdami. Nie są natomiast wymagane uprawnienia do wykonywania badań profilaktycznych, o których mowa w przepisach Kodeksu pracy. W myśl powyższych zapisów orzeczenie sygnowane jest więc jedynie pieczęcią (bądź w inny, wskazany we wzorze orzeczenia sposób), potwierdzającą uprawnienia do przeprowadzania badań lekarskich kierowców i kandydatów na kierowców.
Kandydaci do szkoły ponadpodstawowej lub uczniowie szkoły ponadpodstawowej, prowadzącej kształcenie w zawodzie, dla którego podstawa programowa kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego przewiduje przygotowanie do uzyskania umiejętności kierowania pojazdem silnikowym lub do uzyskania kwalifikacji do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy i umiejętności kierowania pojazdem silnikowym
Badania tej grupy osób wynikają z ustawy o kierujących pojazdami, co skutkuje koniecznością używania karty stanowiącej załącznik nr 11 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców. Do dokumentacji dołącza się oświadczenie dotyczące stanu zdrowia wypełniane przez pacjenta, a w przypadku osoby niepełnoletniej – przez rodzica lub opiekuna prawnego.
Orzeczenie lekarskie ma ściśle określony wzór, którym jest załącznik nr 9 do ww. aktu prawnego.
Badanie lekarskie przeprowadzane dla kandydatów czy uczniów szkoły ponadpodstawowej wykonuje się w ramach realizacji zadań służby medycyny pracy, o których mowa w ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy. Lekarz musi mieć zatem uprawnienia do badań profilaktycznych, o których mowa w przepisach Kodeksu pracy oraz dodatkowo uprawnienia do przeprowadzania badań lekarskich kandydatów na kierowców i kierowców. Podobnie jak w przypadku kierowców podlegających ustawie o transporcie drogowym, zwyczajowo przyjęto, że orzeczenie oznacza się dwiema pieczęciami (tego samego lekarza), potwierdzającymi posiadanie przez niego obu rodzajów uprawnień.
Instruktorzy nauki jazdy, egzaminatorzy, instruktorzy techniki jazdy
Postępowanie podczas badań lekarskich tej grupy osób jest analogiczne do zasad stosowanych podczas badań kierowców podlegających ustawie o transporcie drogowym. W myśl zapisów ustawy o kierujących pojazdami badanie lekarskie jest wykonywane w zakresie i na zasadach określonych w Kodeksie pracy. W związku z powyższym lekarz powinien używać dokumentacji stosowanej podczas badań profilaktycznych pracowników. Wypełniane przez pacjenta „Oświadczenie dotyczące stanu zdrowia”, będące nieodłączną częścią badania osób ubiegających się lub przedłużających prawo jazdy nie jest wymagane, niemniej jednak użycie tego formularza nie jest błędem.
Wzór wydawanego orzeczenia określają załączniki nr 2 i 3 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie Pracy.
Lekarzem uprawnionym do przeprowadzania badań tej grupy zawodowej jest lekarz:
– posiadający prawo do wykonywania badań profilaktycznych, o których mowa w przepisach ustawy – Kodeks pracy oraz
– posiadający uprawnienia do przeprowadzania badań lekarskich w celu ustalenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami.
Wobec powyższego zwyczajowo przyjęto, że w orzeczeniu należy używać dwóch pieczęci potwierdzających posiadanie przez lekarza obu rodzajów uprawnień.
Jeśli macie pytania dotyczące innych grup zawodowych – to napiszcie o tym w komentarzach, a ja postaram się przedstawić prawidłowy sposób postępowania.
4 Komentarze
Adam B. · 2025-01-20 o 15:49
Szanowny Panie Doktorze
Pozwalam sobie zwrócić się do Pana z pytaniem dotyczącym badania kierowców, ale nie w aspektach medycznych, lecz formalnoprawnych. Chodzi o wyjaśnienie czy realizowane na podstawie skierowania pracodawcy badania lekarskie i psychologiczne kierowców pojazdów uprzywilejowanych, skierowanych na te badania tylko w związku z przedłużeniem uprawnień do kierowania tego typu pojazdami, podlegają zwolnieniu z VAT czy też są opodatkowane? Pracodawca wystawia skierowanie zatytułowane „Skierowanie na wykonanie badania kierowcy lub osoby kierującej pojazdem uprzywilejowanym” nie informując, że ma to być badanie profilaktyczne w rozumieniu kodeksu pracy, a tyko w treści skierowania zamieszcza wzmiankę, że: chodzi o prawo jazdy kat. B oraz skierowanie wydano w związku z przedłużeniem uprawnień do kierowania pojazdem uprzywilejowanym. Badanie kończy się wydaniem orzeczenia na podstawie art 75 ust. 1 pkt 6 ustawy o transporcie drogowym. Pozwalam sobie skierować niniejsze pytanie zainspirowany monografią m.in. Pana autorstwa „Badania lekarskie kierowców”, w której interesujący mnie problem jest poruszony, a którą mój pracodawca niezwłocznie zakupi, celem pozyskania wyczerpującej i kompetentnej wiedzy na temat badania kierowców. Zanim jednak to nastąpi ja staję przed konieczności pozyskania interesującej mnie informacji na już. Będę ogromnie wdzięczny, gdyby Pan Doktor zechciał udzielić mi odpowiedzi na zadane pytanie.
Z poważaniem
Adam Bartkowicz
Redaktor serwisu · 2025-01-29 o 11:31
Dzień dobry
Niestety nie jestem specjalistą w dziedzinie księgowości i podatku VAT :). Uważam jednak, że badania związane z przedłużeniem uprawnień do kierowania pojazdami uprzywilejowanymi nie podlegają zwolnieniu z VAT, gdyż badania te w przeciwieństwie do badań profilaktycznych, o których mowa w Kodeksie pracy nie służą profilaktyce. Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT zwalnia się od podatku tylko te usługi w zakresie opieki medycznej, które służą profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane, wykonywane w ramach działalności leczniczej przez podmioty lecznicze.
Jerzy Zaleski · 2023-01-02 o 13:23
Jestem lekarzem uprawnionym do bad.profilaktycznych – czy pracownik ” kodeksowy „, np. przedst.handlowy, który ma na skierowaniu wpisane kierowanie samochodem służbowym-kat.B, powinien zrobić bad.psychologiczne kierowcy ?
Redaktor serwisu · 2023-01-02 o 18:44
Dzień dobry – u osoby zatrudnionej na stanowisku przedstawiciela handlowego i używającej samochodu jako narzędzia pracy, w trakcie badań profilaktycznych nie jest wymagane badanie psychologiczne.