Czym jest praca na wysokości?

Praca na wysokości została zdefiniowana w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. (Dz.U.2003.169.1650 t.j. z późn. zm.). Zgodnie z ww. aktem prawnym jest to praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Do tego pojęcia nie zalicza się pracy na powierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej się znajduje, jeżeli powierzchnia ta:

1. osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi;
2. wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.

Warto zauważyć, że zgodnie z przytoczoną definicją, brak jest tu podziału na pracę do i powyżej 3 metrów.

Jaki jest zakres badania profilaktycznego osoby pracującej na wysokości?

Tutaj oczywiście należy posiłkować się rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy, które dość istotnie zmieniło się w grudniu 2020 roku.

Obecnie „wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników” nie przewidują różnego zakresu badań dla prac do i powyżej 3 metrów, jak było to ujęte w poprzedniej wersji.  Zakres badania profilaktycznego jest jeden i wskazuje na szczególne zwrócenie uwagi na stan i działanie narządu równowagi, wykonanie badania akumetrycznego. W zakresie oceny narządu wzroku zostały ściśle określone parametry, które należy uwzględnić podczas badania i są to:

• ocena ostrości widzenia,
• ocena zdolności rozpoznawania barw,
• ocena widzenia przestrzennego,
• ocena pola widzenia (w zależności od wskazań badanie za pomocą perymetru).

Z badań laboratoryjnych obligatoryjne jest oznaczenie poziomu glukozy we krwi.

Jaka jest częstotliwość badań profilaktycznych osób pracujących na wysokości?

Częstotliwość badań profilaktycznych została uzależniona od wieku pracownika i jest niezależna od miary wysokości , na której wykonywana jest praca:

• do 25. r.ż. badania przeprowadza się co 3 lata,
• od 25. do 50. r.ż. – co 2-3 lata,
• powyżej 50. r.ż.  – co 1-2 lata.

Jakie obowiązują kryteria dla narządu wzorku i słuchu u osób pracujących na wysokości?

Kryteria zdrowotne wymagane u tej grupy pracowników zostały opublikowane w czasopiśmie „Medycyna Pracy” i są dostępne w ramach Open Access na stronie internetowej czasopisma. Z powyższym dokumentem można się zapoznać pod linkiem: Zalecenia dotyczące badań profilaktycznych pracowników.

Można też zapoznać się z nimi w podręczniku „Opieka profilaktyczna nad pracownikiem. Standardy w medycynie pracy” (red. dr M. Rybacki, M. Wiszniewska, J. Walusiak-Skorupa; PZWL. 2020), czy na stronie https://npz.net.pl/, prowadzonej przez pracowników Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi, w ramach zadań realizowanych ze środków Narodowego Programu Zdrowia, finansowanego przez Ministra Zdrowia.

Orzekając o braku bądź istnieniu przeciwwskazań zdrowotnych do pracy należy zwrócić uwagę na fakt, że przyjęto podział na 2 grupy pracowników: pracujących na wysokości do i powyżej 3 metrów. Powyższy podział nie został zniesiony (po zmianie „wskazówek metodycznych”) i nadal jest powszechnie stosowany w orzecznictwie. Podział ten jest jak najbardziej uzasadniony, gdyż trudno stawiać te same wymagania orzecznicze u osób korzystających z kilkustopniowych drabinek i osób pracujących na rusztowaniach.

Wymagania dla narządu wzroku i słuchu przedstawiają się następująco:

Praca na wysokości ≤ 3 metrów
Ostrość wzroku do dali (z korekcją lub bez)	obuocznie V = 0,5
Ostrość wzroku do bliży	Sn ou = 1,0/30 cm (jeśli jest to niezbędne do bezpiecznego wykonywania pracy)
Widzenie przestrzenne	kryterium niewymagane
Rozpoznawanie barw	kryterium niewymagane
Pole widzenia	poziome pole widzenia: co najmniej 120° jego zakres powinien wynosić co najmniej 50° na lewo i na prawo oraz 20° w górę i w dół w obrębie kąta 20° od punktu fiksacji nie powinny występować żadne ubytki pola widzenia
Ostrość słuchu przy badaniu obuusznym	kryterium niewymagane

Praca na wysokości > 3 metrów
Ostrość wzroku do dali (z korekcją lub bez)	V = 0,8/0,1, obuocznie 0,8
Ostrość wzroku do bliży	Sn ou = 0,5/30 cm (jeśli jest to niezbędne do bezpiecznego wykonywania pracy)
Widzenie przestrzenne	kryterium niewymagane
Rozpoznawanie barw	kryterium niewymagane
Pole widzenia	poziome pole widzenia: co najmniej 160° jego zakres powinien wynosić co najmniej 70° na lewo i na prawo oraz 30° w górę i w dół w obrębie kąta 30° od punktu fiksacji nie powinny występować żadne ubytki pola widzenia
Ostrość słuchu przy badaniu obuusznym	szept – min. 1 m; ocena możliwa z zastosowaniem aparatów słuchowych

W przypadku pracy na wysokości > 3 metrów dopuszczalne jest stosowanie korekcji przy używaniu gogli ochronno-korekcyjnych, okularów korekcyjnych pod gogle ochronne, okularów korekcyjno-ochronnych z opaską na głowę, zabezpieczającą przed zrzuceniem okularów, lub soczewek kontaktowych, jeżeli nie ma przeciwwskazań do ich stosowania. Ponadto, w przypadku stwierdzenia znacznej i nagłej utraty możliwości widzenia na 1 oko można orzec brak przeciwwskazań zdrowotnych do pracy pod następującymi warunkami:

1. od powstania znacznej utraty możliwości widzenia na 1 oko upłynęło 6 miesięcy,
2. przedstawienia opinii lekarza okulisty potwierdzającej adaptację.

W przypadku stwierdzenia diplopii orzeka się istnienie przeciwwskazań zdrowotnych do pracy.

Czy warto prosić pracodawców o wskazywanie w skierowaniu na badanie lekarskie, na jakiej wysokości mają pracować bądź pracują pracownicy?

Jak najbardziej tak, gdyż pozwoli to podczas badania profilaktycznego na przyjęcie właściwych kryteriów orzeczniczych. W ten sposób unikniemy wystawienia orzeczenia o przeciwwskazaniach do pracy u osoby, która nie spełnia wyższych wymagań zdrowotnych, a których zastosowanie nie jest konieczne do wykonywanej przez nią pracy.

Częste pytania dotyczą postępowania w przypadku nieokreślenia przez pracodawcę miary wysokości, na której ma być wykonywana praca. W takim przypadku, (gdy nie ma możliwości jakiejkolwiek weryfikacji rodzaju wykonywanej pracy (np. poprzez wizytację stanowiska pracy)) należy stosować kryteria zdrowotne przypisane pracom na wysokości powyżej 3 metrów.

Czy zalecenia upowszechniane przez instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy są wiążące?

Tak, gdyż zgodnie z § 2. ust. 4 Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne powinien korzystać z zaleceń dotyczących postępowania lekarskiego w stosunku do pracowników poddanych określonym narażeniom, upowszechnianych przez instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy.