Zmiany dotyczące orzecznictwa w sprawie chorób zawodowych

15 lipca bieżącego roku zmieniły się niektóre zasady dotyczące zgłaszania podejrzenia oraz orzekania o chorobach zawodowych.

Sama definicja choroby zawodowej pozostała niezmieniona i zgodnie z art.  235¹ Kodeksu pracy jest nią choroba, wymieniona w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.

Jej rozpoznanie u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

Czy zmienił się wykaz chorób zawodowych?

Jeśli chodzi o zmiany w samym wykazie chorób zawodowych – zmieniła się jedynie pozycja nr 5, której obecne brzmienie to:

„Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc ze stosunkiem procentowym natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) do pojemności życiowej (VC) wynoszącym 0,7 po leku rozszerzającym oskrzela”.

Co zmieniło się w procedurze zgłaszania podejrzenia choroby zawodowej?

Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się inspektorowi sanitarnemu i okręgowemu inspektorowi pracy, których właściwość ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tym miejscu, a w przypadku braku takiej możliwości – według miejsca, na terenie którego było ostatnie narażenie zawodowe.

Właściwy państwowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej, wszczyna postępowanie, w szczególności przeprowadza ocenę narażenia zawodowego oraz sporządza kartę oceny narażenia zawodowego, którą wraz ze skierowaniem na badania przekazuje do jednostki orzeczniczej I stopnia.

Nowością jest możliwość odmowy wszczęcia postępowania przez inspekcję sanitarną, gdy zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej jest w sposób oczywisty bezzasadne. Dotychczas w każdym przypadku zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej (nawet gdy nie spełniała ona definicji prawnej), inspektor sanitarny był zobligowany do uruchomienia całej procedury.

Kolejna różnica dotyczy osób odpowiedzialnych za sporządzenie oceny narażenia zawodowego, którą w myśl obecnych zmian przeprowadzają pracodawcy i jednostki organizacyjne Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Jeżeli postępowanie dotyczy aktualnego zatrudnienia i w przypadku wątpliwości dotyczącej zgromadzonej dokumentacji, ocenę narażenia zawodowego można przeprowadzić bezpośrednio u pracodawcy z uwzględnieniem oceny ryzyka zawodowego. Warto przypomnieć, że poprzednio ocenę narażenia zawodowego przeprowadzał lekarz sprawujący opiekę profilaktyczną nad pracownikiem (na etapie podejrzenia) bądź lekarz zatrudniony w jednostce orzeczniczej (na etapie ustalania rozpoznania choroby zawodowej).

Wprowadzone zmiany precyzują też możliwość orzekania w sprawie choroby zawodowej jedynie na podstawie zgromadzonej dokumentacji medycznej. Będzie to miało miejsce w sytuacji, gdy stan zdrowia pracownika nie pozwala na osobiste stawienie się na badanie lekarskie lub gdy procedura dotyczyć będzie osoby już nieżyjącej.

W znowelizowanym rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie chorób zawodowych wskazano też, że poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy oraz kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych) są jednostkami orzeczniczymi I stopnia uprawnionymi do rozpoznawania wszystkich chorób zawodowych. Poprzednio dla chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych były to tylko poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego.

Jakie zmiany dotyczą specjalizacji lekarskich, uprawniających do orzekania w sprawie chorób zawodowych?

15 lipca zmieniło się także rozporządzenie w sprawie specjalizacji lekarskich niezbędnych do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych. Zgodnie z nowelizacją tego aktu prawnego, w przypadku chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych orzekać może samodzielnie (obok specjalisty chorób zakaźnych), także lekarz specjalista medycyny pracy lub lekarz specjalista medycyny przemysłowej. W porównaniu z poprzednimi zapisami prawnymi obecnie brak jest wymogu obligatoryjnego zasięgania przez nich opinii lekarza specjalisty chorób zakaźnych, czy specjalisty chorób płuc w przypadku gruźlicy.

Co zmieniło się w dokumentacji dotyczącej chorób zawodowych?

W tym samym dniu pojawiła się też nowelizacja innego rozporządzenia, a mianowicie dotyczącego sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób. Obecnie brak jest formalnego druku skierowania na badania w związku z podejrzeniem choroby zawodowej wydawanego przez lekarza lub lekarza dentystę. Określono jedynie co powyższe skierowanie powinno zawierać i są to:

1. dane identyfikacyjne osoby badanej (imię i nazwisko, adres zamieszkania, numer PESEL albo datę i miejsce urodzenia, jeżeli numer PESEL nie został nadany);
2. dane identyfikacyjne podmiotu kierującego na badanie (nazwę, adres);
3. nazwę choroby zawodowej, której dotyczy podejrzenie, i jej numer pozycji w wykazie chorób zawodowych;
4. podpis i pieczęć lekarza albo oznaczenie i podpis lekarza kierującego na badania w związku z podejrzeniem choroby zawodowej.

Przykładowy formularz skierowania można pobrać poniżej: