Badania lekarskie kierowców – czy mogą być wykonywane za pośrednictwem systemów teleinformatycznych?

Obecnie trwający już ponad rok stan epidemii w naszym kraju spowodował znaczny rozwój usług medycznych świadczonych w formie zdalnej. Niewątpliwie w wielu przypadkach porady on-line znacznie ułatwiają dostęp do świadczeń lekarskich, oszczędzają czas pacjenta oraz ograniczają możliwość zakażenia się wirusem SARS-CoV-2 poprzez kontakt z innymi pacjentami odwiedzającymi placówki medyczne. Z drugiej strony można niestety zaobserwować zjawisko nadużywania tej formy badań, jak dzieje się to np. w badaniach lekarskich osób kierujących pojazdami. Przykładem rozwoju tej formy działalności są pojawiające się w internecie ogłoszenia kompleksowej obsługi osób zapisujących się na kursy przygotowujące do egzaminu na prawo jazdy, w tym możliwości wydania orzeczenia lekarskiego „bez wychodzenia z domu”.

Jakie regulacje prawne obowiązują w omawianym zakresie?

Szczegółowe warunki i tryb przeprowadzania badań lekarskich kierowców określa rozporządzenie Ministra Zdrowia dnia 29 sierpnia 2019 roku w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców.

Możliwość udzielania świadczeń zdrowotnych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności wynika z art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o wykonywaniu zawodu lekarza i lekarza dentysty, a także z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. Przepisy prawa nie wskazują jakie konkretnie świadczenia mogą być wykonane zdalnie, niemniej jednak osobiste zbadanie pacjenta powinno mieć miejsce w sytuacji, kiedy niezbędna ocena pewnych funkcji nie może być przeprowadzona za pomocą systemów teleinformatycznych.

Zakres badania osoby kierującej pojazdami silnikowymi

Badanie lekarskie kierowcy składa się nie tylko z badania podmiotowego, ale także z badania przedmiotowego. W ramach omawianego badania lekarz ma obowiązek ocenić stan poszczególnych narządów i układów (między innymi ocenić narząd wzroku, słuchu, pracę serca, siłę mięśniową kończyn, wykonać pomiar ciśnienia tętniczego i tętna, czy oznaczyć poziom glikemii).

Czy dopuszczalne jest przeprowadzanie omawianych badań w formie zdalnej?

Według mojej wiedzy brak jest wystandaryzowanych technik zdalnego badania i oceny parametrów takich jak np. pole widzenia, widzenie obuoczne, poziom glukozy czy ciśnienie tętnicze, które są częścią omawianego badania lekarskiego.

Uważam, że omawiany rodzaj badania przy użyciu systemów teleinformatycznych jest praktycznie niemożliwy do wykonania, a orzeczenie lekarskie wydane wyłącznie na podstawie wywiadu zebranego od pacjenta nie odpowiada założeniom badania lekarskiego, którego celem jest sprawdzenie czy dana osoba spełnia odpowiednie kryteria zdrowotne niezbędne do bezpiecznego kierowania pojazdami silnikowymi.

Wydawanie orzeczeń dla kierowców czy osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami na podstawie badania przeprowadzonego  za pośrednictwem systemów teleinformatycznych jest więc nieuprawnione, a samo badanie należy uznać za przeprowadzone niezgodnie z obowiązującymi zasadami. Takie stanowisko prezentuje Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi oraz przedstawiciele Polskiego Towarzystwa Medycyny Pracy.

Także w mojej opinii (jako lekarza upoważnionego do przeprowadzania kontroli wykonywania omawianych badań lekarskich, dokumentacji prowadzonej w związku z tymi badaniami oraz wydawanych orzeczeń na terenie województwa łódzkiego) taki sposób postępowania należy z całą stanowczością uznać za rażącą nieprawidłowość w wykonywaniu badań lekarskich, o której mowa w art.  80 ust. 4 pkt 3 ustawy z dnia z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz.U.2020.1268 t.j. z późn. zm.).